લગભગ બે મહિનાથી અવકાશમાં ફસાયેલી સુનિતા વિલિયમ્સ આવતા વર્ષે જ પાછી આવી શકે એમ લાગે છે. સ્ટારલાઇનર યાનમાં આવેલી ખામીને કારણે બે મહિનાથી સુનિતા વિલિયમ્સ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથકમાં જ રહે છે. સુનિતા વિલિયમ્સ અને બૂચ વિલ્મોર એક અઠવાડિયું સ્પેસ સ્ટેશનમાં રહી ધરતી પર પાછા ફરવાના હતા, પરંતુ સ્પેસલાઇનરમાં ખામી આવતાં તેમનું પુનરાગમન વિલંબમાં મુકાયું છે અને હવે એવા હેવાલ છે કે સુનીતા વિલિયમ્સ અને બૂચ વિલ્મોરનું વાપસી આવતા વર્ષ સુધી મુલતવી રાખવામાં આવી શકે છે. જો એમ થાય તો બંને અવકાશયાત્રી ફેબ્રુઆરી 2025માં બોઇંગના સ્પેસક્રાફ્ટને બદલે સ્પેસએક્સના ક્રૂ ડ્રેગન દ્વારા પૃથ્વી પર પરત ફરી શકે છે.

સ્ટારલાઇનર અથવા ક્રૂ ડ્રેગનનો ઉપયોગ કરવો કે કેમ તે અંગેનો નિર્ણય આવતા અઠવાડિયે લેવામાં આવે તેવી અપેક્ષા છે. આ મિશન લગભગ 8 દિવસનું હતું, પરંતુ સ્ટારલાઇનર પર પ્રોપલ્શન સિસ્ટમમાં સમસ્યા હોવાને કારણે, બંને અવકાશયાત્રીઓ હજુ સુધી પૃથ્વી પર પાછા આવી શક્યા નથી.

સ્ટારલાઈનર મિશન 5 જૂને રાત્રે 8:22 વાગ્યે ULA ના એટલાસ વી રોકેટથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. સ્પેસક્રાફ્ટ 13 જૂને રાત્રે 9:45 વાગ્યે ધરતી પર પરત આવવાનું હતું, પરંતુ 28 માંથી 5 રિએક્શન કંટ્રોલ થ્રસ્ટર્સમાં સમસ્યા પેદા થતાં વળતી અવકાશયાત્રા મુલતવી રાખવામાં આવી હતી.

નવા પરીક્ષણ ડેટા પરથી એવું તારણ કાઢવામાં આવ્યું હતું કે ઓવરહિટીંગ થ્રસ્ટર્સ ટેફલોન સીલને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે, પ્રોપેલન્ટ પ્રવાહને પ્રતિબંધિત કરી રહ્યા છે અને થ્રસ્ટને નબળો પાડી રહ્યા છે. આ સ્થિતિમાં બંને અવકાશ યાત્રીઓને સ્ટારલાઇનરના ક્રૂ ડ્રેગન દ્વારા જ પૃથ્વી પર પરત લાવવાનું જોખમ લેવું કે કોઇ બીજો વિકલ્પ અપનાવવો એ અંગે નાસા હજુ કોઇ નિર્ણય લઇ શકતું નથી.

જો નાસા સ્ટારલાઇનર દ્વારા બંને અવકાશ યાત્રીઓને પરત લાવવાનું પસંદ નહીં કરે તો બોઇંગનું આ યાન ખાલી પરત આવશે. બોઇંગનું આ પરીક્ષણ મિશન હોવાને કારણે તેને આ નિષ્ફળતાથી મોટો ફટકો પડશે. જો તે સફળ થશે તો જ તેને નાસા તરફથી ક્રૂ મિશન માટે પરવાનગી મળશે.

જો નાસા સ્ટારલાઇનર દ્વારા બંને અવકાશયાત્રીઓને પરત લાવવાનું પસંદ નહીં કરે તો સ્પેસએક્સના મિશન ઉપર આધાર રાખવો પડશે. સ્પેસએક્સનું ક્રૂ-9 મિશન સપ્ટેમ્બર 2024માં લોન્ચ થવાનું છે. આ પ્લાનમાં વિલિયમ્સ અને વિલ્મોર 2025માં ક્રૂ-9 ટીમ સાથે પરત ફરશે.

સ્ટારલાઇનર કેપ્સ્યુલને મહત્તમ 90 દિવસ માટે ISS સાથે જોડેલું રાખી શકે એમ છે.

અવકાશમાં ફસાયેલી સુનિતા વિલિયમ્સ આવતા વર્ષે જ પાછી આવી શકશે ?

મૂળ ગુજરાતની અને નાસાની અવકાશયાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સ એક મહિનાથી વધુ સમયથી અવકાશમાં ફસાયેલી છે. અવકાશમાં લઇ જનારી સ્ટારલાઇનર કેપ્સ્યુલમાં ખામી સર્જાવાને કારણે તેઓ અવકાશમાં ફસાયેલા છે. બુધવારે અવકાશમાંથી એક પ્રેસ કોન્ફરન્સને સંબોધતાં સલામત પાછા ફરવાનો હૂંકાર કર્યો હતો.

સુનિતા વિલિયમ્સ અને બુચ વિલ્મોરે બુધવારે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે બોઇંગની સ્પેસ કેપ્સ્યુલમાં ખામી હોવા છતાં તેમને સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પહોંચાડશે. જૂનની 5 મીએ સુનિતા વિલિયમ્સ અને બૂચ વિલ્મોર બોઇંગના નવા સ્ટારલાઇનર કેપ્સ્યુલમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પેસ સ્ટેશન પર પહોંચ્યા હતા. એક અઠવાડિયામાં તેઓએ પૃથ્વી પર પાછા ફરવાનું હતું, પરંતુ સ્પેસ સ્ટેશન સાથે જોડાયા બાદ સ્ટારલાઇનરમાં હિલીયમ લીક અને થ્રસ્ટરમાં ખામી સર્જાઈ હતી. આ ખામીને પગલે એક જ અઠવાડિયામાં પાછા ફરવાનું આયોજન ખોરવાઇ ગયું હતું.

ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશનમાં ખામી હોવા છતાં, તેણે તેના પરત આવવાની આશા વ્યક્ત કરી હતી. બંનેમાંથી કોઈએ તેમના મિશનના અનપેક્ષિત વિસ્તરણ વિશે ફરિયાદ કરી નથી. તેણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મારા હૃદયમાં લાગણી છે કે અવકાશયાન અમને ઘરે પહોંચાડશે, કોઈ સમસ્યા નથી.

મિશનના વિસ્તરણથી ISS ક્રૂ સાથે સહયોગ કરવાની અને સ્ટારલાઈનરની ક્ષમતાઓનું વધુ પરીક્ષણ કરવાની વધારાની તક મળી. NASA એ એક દાયકા પહેલા સ્ટારલાઇનર અને સ્પેસએક્સ ડ્રેગન કેપ્સ્યુલ્સનો વિકાસ શરૂ કર્યો હતો, જેથી અવકાશયાત્રીઓને ISS સુધી મોકલી શકાય. આ માટે દરેક કંપનીમાં અબજો ડોલરનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું હતું. સ્પેસએક્સએ 2020 માં તેનું પ્રથમ ક્રૂડ અવકાશયાન લોન્ચ કર્યું. બોઈંગ ફ્લાઈટમાં સોફ્ટવેર અને અન્ય ટેકનિકલ સમસ્યાઓના કારણે વિલંબ થયો હતો.

સુનીતા વિલિયમ્સે અવકાશમાં આશ્ચર્યજનક વસ્તુઓ જોઈ છે. તેઓએ એક નાનું તોફાન ભ્રમણકક્ષામાંથી ચક્રવાત બનતું જોયું છે. વિલિયમ્સ અને બૂચ વિલ્મોરે તેમના અનુભવો પ્રેસ સાથે શેર કર્યા હતા. તેણે આફ્રિકાના પશ્ચિમ કિનારે વાવાઝોડાને વિકસિત થતું પણ જોયું હતું.

ગુજરાતીનો અવકાશમાંથી હૂંકાર, સુરક્ષિત પાછી ફરીશ

આજે6 જાન્યુઆરી 2024 ની સાંજે 4 વાગ્યે આદિત્ય L 1 યાન તેના નિર્ધારિત સ્થાન પર પહોંચી ગયું છે. હવે આગામી બે વર્ષ સુધી સૂર્ય અને તેના વાતાવરણનો અભ્યાસ કરશે. એ સાથે જ સૂર્યને સમજવામાં ભારતને એક અનોખું સ્થાન મળશે.

ભારતનું પ્રથમ સૌર મિશન આદિત્ય-એલ1 શનિવારે સૂર્યની ફરતે ખાસ ભ્રમણકક્ષામાં સફળતાપૂર્વક પ્રક્ષેપિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ વિશિષ્ટ ભ્રમણકક્ષા અથવા ભ્રમણકક્ષાને લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ 1 કહેવામાં આવે છે. 2 સપ્ટેમ્બર, 2023ના રોજ સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ થયા બાદ, આદિત્ય-L1 એ લાંબી અને કઠીન મુસાફરી કરી છે. આ પછી, તે હવે પૃથ્વીથી લગભગ 15લાખ કિલોમીટર દૂર તેના યોગ્ય સ્થાને પહોંચી ગયું છે.

આદિત્ય-એલ1 આવનારા સમયમાં કેટલાક વધુ મહત્વપૂર્ણ પગલાં લેશે, જેથી તેમાં લગાવવામાં આવેલા ઉપકરણો યોગ્ય રીતે કામ કરવાનું શરૂ કરી દેશે. આ પછી તે સતત સૂર્યનો ડેટા પૃથ્વી પર મોકલી શકશે. આદિત્ય એલ1 આપણને સૂર્ય વિશે એવી માહિતી આપશે જે આપણે અત્યાર સુધી જાણતા ન હતા.

આદિત્ય L1 ને આગળ વધારવા માટે, અવકાશયાનની અંદર સ્થાપિત 440N લિક્વિડ એપોજી મોટર (LAM) નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. આ એન્જિન એ જ પ્રકારનું છે જે ISRO દ્વારા તેના મંગળ મિશન (MOM)માં ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ નાનું પરંતુ શક્તિશાળી એન્જિન ભવિષ્યમાં પણ આદિત્ય-L1 માટે ખૂબ મદદરૂપ થશે. આઠ 22N થ્રસ્ટર્સ અને ચાર 10N થ્રસ્ટર્સ સાથે, આ એન્જિન અવકાશયાનને ટ્રેક પર અને ભ્રમણકક્ષામાં રાખવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. તે એક કિલ્લાની જેમ કામ કરશે જે આદિત્ય-એલ1ને તેનું ધ્યાન સૂર્ય પર કેન્દ્રિત કરવામાં મદદ કરશે. આ ચોક્કસ ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચ્યા પછી, આદિત્ય-એલ1 તેનું મુખ્ય મિશન શરૂ કરશે. તે સૂર્યનો સતત અભ્યાસ કરશે, વિશ્વને તેના રહસ્યો જણાવશે.

આદિત્ય L 1  માટે 6 જાન્યુઆરી કેમ શુકનવંતી રહી ? 

નવા વર્ષના પહેલા જ દિવસેસવારે 9.10 કલાકે ભારત બ્રહ્માંડ અને તેના સૌથી વધુ શાશ્વત રહસ્યો પૈકીના એક, “બ્લેક હોલ્સ” વિશે વધુ સમજવા માટે એક એડવાન્સ્ડ એસ્ટ્રોનોમી ઓબ્ઝર્વેટરીનું લોન્ચિંગ કરશે. પીએસએલવીનું એ 60 મું મિશન હશે. બ્લેક હોલ અને ન્યુટ્રોન તારાઓનો અભ્યાસ કરવા માટે એડનાન્સ્ડ એસ્ટ્રોનોમી ઓબ્ઝર્વેટરી અવકાશમાં તરતી મુકનારો ભારત વિશ્વનો બીજો દેશ બનશે.

XPoSAT અથવા X-ray Polarimeter સેટેલાઈટ નામનો ભારતનો ઉપગ્રહ ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થાના વિશ્વસનીય રોકેટ, પીએસએલવીદ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી, બોમ્બેના એસ્ટ્રોફિઝિસિસ્ટ ડૉ. વરુણ ભાલેરાવે જણાવ્યું હતું કે, નાસાના 2021ના ઇમેજિંગ મિશન પછી આ આવું બીજું મિશન છે.

એક્સ-રે ફોટોન અને ખાસ કરીને તેમના ધ્રુવીકરણનો ઉપયોગ કરીને, XPoSAT નજીકના બ્લેક હોલ અને ન્યુટ્રોન તારાઓમાંથી રેડિયેશનનો અભ્યાસ કરવામાં મદદ કરશે. બ્લેક હોલનું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ બ્રહ્માંડમાં સૌથી વધુ હોય છે અને ન્યુટ્રોન તારામાં સૌથી વધુ ઘનતા હોય છે, તેથી મિશન અવકાશમાં જોવા મળતા આ અવકાશ પીંડોના રહસ્યો જાણી શકાશે. ન્યુટ્રોન તારાઓનો વ્યાસ 20 થી 30 કિલોમીટરની વચ્ચે છે. પરંતુ તેનું દળ એટલું વધુ હોય છે કે ન્યુટ્રોન સ્ટારમાંથી માત્ર એક ચમચી દ્રવ્યનું વજન માઉન્ટ એવરેસ્ટ કરતાં પણ વધુ હોઈ શકે છે.

ભારતના XPoSat ઉપગ્રહની કિંમત આશરે 250 કરોડ રૂપિયા છે. XPoSAT માટે નાસા મિશન પાંચ વર્ષથી વધુ સમય સુધી ચાલશે તેવી અપેક્ષા છે.

XPoSAT મિશનના મુખ્ય ઓપરેટરો પૈકીના એક એવા રામન રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, બેંગલુરુના વૈજ્ઞાનિક પ્રોફેસર બિશ્વજિત પૌલે જણાવ્યું હતું કે, XPoSAT કોસ્મિક પદાર્થોમાં તીવ્ર ચુંબકીય ક્ષેત્રોની રચના અને દ્રવ્ય અને કિરણોત્સર્ગના ગુરુત્વાકર્ષણ વર્તણૂકની તપાસ કરશે. 8-30 કિલોઈલેક્ટ્રોન વોલ્ટ રેન્જમાં ન્યુટ્રોન તારાઓ અને બ્લેક હોલ જેવા કેટલાક તેજસ્વી એક્સ-રે સ્ત્રોતોની તપાસ કરીને ડેટા મેળવવામાં આવશે.

ઇસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે કહ્યું કે આ ખર્ચાળ રાષ્ટ્રીય મિશનમાં ભારતના યુવા ખગોળશાસ્ત્રીઓને સામેલ કરવાની જરૂર છે.

XPoSAT મિશનમાં PSLV તેની 60મી ઉડાન ભરશે. 469 કિલોગ્રામનો XPoSAT વહન કરવા ઉપરાંત, 44 મીટર લાંબુ, 260 ટનનું રોકેટ પણ બીજા 10 નેનો સેટેલાઇટ સાથે ઉડાન ભરશે.

આજે સવારે ઇસરો કરશે આ કમાલ, શું કરશે એ જાણો વિગતવાર

આપણે ત્યાં ચોમાસાની અલગ ઋતુ છે. ચાર મહિના ચોમાસાના ગણાય છે. જો કે હવે જળવાયુ પરિવર્તનના જમાનામાં ભારતમાં પણ ચોમાસું વહેલુંમોડું થતું આવ્યું છે. હા, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ગુજરાતમાં મુંબઇ થઇને આવતા ચોમાસા પહેલાં સૌરાષ્ટ્રમાં વરસાદ પડી જતો જોવા મળ્યો છે. આ વર્ષે હજુ એવા કોઇ વાવડ જણાતા નથી. આ વર્ષે ચોમાસું બે દિવસ વહેલું કેરળમાં બેઠું છે. કેરળથી ધીરે ધીરે ચોમાસું આગળ વધીને દેશને ભીંજવશે.

યાદ રહે કે ચોમાસું ક્યારે બેઠું કહેવાય ? આપણા દેશમાં જુનમાં સતત ત્રણ દિવસ વરસાદ પડે, ત્યારે ચોમાસું બેઠું કહેવાય. જુનથી ઓક્ટોબર સુધીના ચાર મહિના ચોમાસાના ગણાય છે. પરંતુ તમે ક્યારેય એવું વિચાર્યું ખરૂં કે ચોમાસું કેમ કેરળથી જ બેસે છે ?

ઉનાળામાં સમુદ્રના પાણીનું બાષ્પીભવન થાય છે. પાણી વરાળ સ્વરૂપે આકાશમાં જાય છે, ત્યાં તેમાં ધૂળના રજકરણો સાથે ભળીને તે વાદળો રચે છે. ભારતની વાત કરીએ તો હિંદ મહાસાગરમાંથી ભેજવાળા પવનો ફૂંકાતા હોય છે. આ પવનો સમુદ્રથી જમીન તરફ આગળ વધે ત્યારે એ પવનો વરસાદ લાવે છે. કેરળમાં ચોમાસું બેસે એ પછી આખા દેશમાં એ ચોમાસું આગળ વધતું હોય છે. કેરળ આપણી મુખ્યભૂમિનો વિસ્તાર છે, તેથી કેરળમાં ચોમાસાના આગમનની રાહ જોવાતી હોય છે. વાસ્તવમાં દેશની વાત કરીએ તો સૌ પહેલાં ચોમાસું આંદામાન નિકોબાર ટાપુ પર પહોંચે છે.

ડાઉન ટુ અર્થના અહેવાલ મુજબ, મે-જૂનમાં પૃથ્વીના ઉત્તર ગોળાર્ધમાં તીવ્ર ગરમી પડે છે. તીવ્ર ગરમીવાળા એ વિસ્તારમાં હિંદ મહાસાગરમાં હવાનું દબાણ ખૂબ ઓછું થઈ જાય છે. તેનાથી વિપરીત, પૃથ્વીની દક્ષિણમાં સૂર્યની ગરમી ઓછી છે. જેના કારણે ત્યાંનું તાપમાન ઘટે છે. આ સ્થિતિમાં, વિષુવવૃત્તની દક્ષિણે હવાનું દબાણ વધારે બને છે. સામાન્ય નિયમ એ છે કે જ્યાં તાપમાન ઊંચું હોય ત્યાં હવાનું દબાણ ઓછું હોય છે અને જ્યાં તાપમાન ઓછું હોય ત્યાં દબાણ ઊંચું હોય છે.આવી સ્થિતિમાં, હવા વધુ દબાણવાળા વિસ્તારમાંથી ઓછા દબાણવાળા વિસ્તારમાં જવાનું શરૂ કરે છે. મતલબ કેવિષુવવૃત્તની દક્ષિણે ઉચ્ચ દબાણવાળા વિસ્તારથી વિષુવવૃત્તની ઉત્તરના નીચા દબાણવાળા વિસ્તાર (ભારત) તરફ પવન ફૂંકાવા લાગે છે. આ પવનો ચોમાસાના પવન કહેવાય છે.આ વહેતા પવનો પર એક બળ કાર્ય કરે છે જેને કોરિઓલિસ ફોર્સ કહે છે. આ બળ તેની ધરી પર પૃથ્વીના પરિભ્રમણને કારણે ઉદ્ભવે છે. આ બળ પવનની દિશાને અસર કરે છે. આ પવનો ભારતના દક્ષિણ-પશ્ચિમ દિશામાંથી આવે છેઅને કેરળ ભારતના સૌથી દક્ષિણ-પશ્ચિમ ભાગમાં સ્થિત છે, જ્યાં પશ્ચિમ ઘાટની ટેકરીઓ છે જેની સાથે આ પવનો અથડાય છે અને ત્યાં ચોમાસું શરૂ થાય છે.

કેરળના દરિયાકાંઠે અથડાયા બાદ આ ચોમાસાના ભેજવાળા પવન બે ભાગમાં વહેંચાઈ જાય છે. એક ભાગ પશ્ચિમ ભારતમાં વરસાદ પડે છે, જ્યારે બીજો ભાગ તમિલનાડુના દરિયાકિનારે 'બંગાળની ખાડી' ભણી આગળ વધે છે. તેના કારણે પૂર્વ ભારત, ઉત્તર-પૂર્વ અને ઉત્તર ભારતમાં ચોમાસાનો વરસાદ થાય છે.

ચોમાસું કેરળમાં પહેલા શા માટે આવે છે?

આપણી પૃથ્વી પર ઊર્જાનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત સૂર્ય છે. જો આપણે સૂર્યમાંથી આવતી તમામ ઉર્જાનો ઉપયોગ કરી શકીએ તો આપણી વર્તમાન ઉર્જાની જરૂરિયાતો પુરી થઇ જાય. સૂર્યની જેમ જ આપણી આકાશગંગામાં લાખો તારાઓ છે જે સતત ઊર્જાનું ઉત્સર્જન કરી રહ્યા છે. જો કે, આ ઉર્જાનો ઉપયોગ કરવા માટે અદ્યતન ટેક્નોલોજી અને સંસાધનોની જરૂર પડશે, જેને વિકસાવવામાં વિજ્ઞાનીઓની કાર્યરત છે. પરંતુ શું જો આપણી આકાશગંગાથી દૂર રહેતી એલિયન સંસ્કૃતિઓ એટલી વિકસિત થઈ ગઈ હોય કે તેઓ આપણા તારાઓમાંથી ઉર્જા કાઢીને તેનો ઉપયોગ કરી રહી હોય. વૈજ્ઞાનિકોએ એવો દાવો કર્યો છે કે તેઓ એવા સંકેતો મળ્યા છે જે દર્શાવે છે કે એલિયન્સ આપણી આકાશગંગામાંથી શક્તિ ચોરી રહ્યા છે.

ખગોળશાસ્ત્રીઓએ આકાશગંગામાં લાંબા સમયથી સ્થાપિત એલિયન પાવર પ્લાન્ટની શોધ કરી હોવાનો દાવો કર્યો છે જે આપણી આકાશગંગામાંથી ઊર્જા ચૂસી રહ્યો છે. ન્યુરલ નેટવર્ક એલ્ગોરિધમ્સની મદદથી, આકાશગંગાના લાખો તારાઓનું સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં તેમને 60 તારા મળ્યા હતા જે એક મોટા એલિયન પાવર પ્લાન્ટથી ઘેરાયેલા દેખાયા હતા. ખગોળશાસ્ત્રીઓ કહે છે કે આ પુરાવા હોઈ શકે છે કે એલિયન્સ અત્યાધુનિક પાવર પ્લાન્ટનો ઉપયોગ કરીને આપણા તારાઓમાંથી ઊર્જા ચોરી કરી રહ્યા છે.

ખગોળશાસ્ત્રીઓએ આવા સાત તારાઓની ઓળખ કરી છે જેમાં રહસ્યમય ઊર્જામાં વધારો જોવા મળ્યો છે. આ સાત તારા કદમાં આપણા સૂર્યના 60 ટકા અને 8 ટકાની વચ્ચે છે. તેમાંથી બહાર જતા તાપમાનમાં વધારો સૂચવે છે કે સંભવતઃ તેમની ઊર્જાનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. રોયલ એસ્ટ્રોનોમિકલ સોસાયટીના માસિક જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસમાં સંશોધકોએ આ દાવો કર્યો છે.

આ અભ્યાસ, જેમાં લગભગ 5 મિલિયન તારાઓના ડેટાને સંયોજિત કરવામાં આવ્યો હતો, તેણે સંભવિત ડાયસન ગોળાઓની સૂચિ બનાવી છે. આ સમય દરમિયાન તેણે આંશિક રીતે એક વિશાળ એલિયન માળખું જોયું જે અત્યંત ઇન્ફ્રારેડ રેડિયેશન ઉત્સર્જન કરી શકે છે.

આ એલિયન માળખું મધ્ય-ઇન્ફ્રારેડ રેડિયેશનના સ્વરૂપમાં કચરો ઉષ્મા ઉત્સર્જિત કરશે જે બંધારણની પૂર્ણતાના સ્તર ઉપરાંત તેના અસરકારક તાપમાન પર આધારિત રહેશે. જો કે વિજ્ઞાનીઓએ એવી પણ આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે બ્રહ્માંડમાં રહેલી કુદરતી વસ્તુઓ જેમ કે ડસ્ટ રિંગ્સ અને નેબ્યુલા દ્વારા પણ આવી ઉર્જાનું ઉત્સર્જન થઈ શકે છે.

શું એલિયન આપણી આકાશગંગાના 7 તારાઓની ઊર્જા ચોરી કરી રહ્યા છે ? 

મંગળને પૃથ્વીનો જોડિયો ગ્રહ કહેવામાં આવે છે. પરંતુ પૃથ્વી એક ગ્રહ નહીં, પણ તેમાં બીજો એક ગ્રહ પણ છે. પૃથ્વીમાં બીજા એક ગ્રહનો પણ હિસ્સો છુપાયેલો છે. આ હિસ્સો આફ્રિકા અને પેસેફિક મહાસાગરની નીચે છે. એમ માનવામાં આવે છે કે પૃથ્વી સાથે કોઇ ગ્રહ અથડાયો હશે અને એ સમયે એ ગ્રહ પૃથ્વીમાં સમાઇ ગયો હશે અને તેને કારણે જ ચંદ્રનો જન્મ થયો હશે.

જ્યારે પૃથ્વીનો પિંડ બંધાઇ રહ્યો હતો, ત્યારે લગભગ 450 કરોડ વર્ષ પહેલાં થીયા નામનો એક નાનકડો ગ્રહ પૃથ્વી સાથે અથડાયો હતો. એ ઘટનાને થીયા ઇમ્પેક્ટ કહેવામાં આવે છે. આ અથડામણને કારણે જ ચંદ્ર પેદા થયો હતો. પરંતુ એ અથડામણમાં થીયોનો કેટલોક હિસ્સો પૃથ્વીમાં સમાઇ ગયો હતો. થીયા ગ્રહનો એ હિસ્સો આજે પણ આફ્રિકા અને પેસેફિક સમુદ્રની નીચે છે. થીયા શબ્દ ગ્રીક ટાઇટનના નામ પરથી બન્યો છે. ધરતી સાથેના મિલન બાદ સેલીન નામની દીકરીનો જન્મ થયો હતો. જે ખરેખર તો ચંદ્રની દેવી છે. ખેર, ચંદ્ર પેદા થયા બાદ ધરતીની સાથે તે લયબદ્ધ તરીકે ઘૂમતો થયો તેમાં થીયાની અથડામણનો મોટી ભૂમિકા છે.

પૃથ્વીમાં સમાયેલો છે બીજો એક ગ્રહ ! 

આવતીકાલે 8 એપ્રિલે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ થવાનું છે. જો કે તે ભારતમાં દેખાશે નહીં. સૂર્યગ્રહણ મેક્સિકો, અમેરિકા અને કેનેડામાં જોવા મળશે. આ દરમિયાન નાસાએ મોટી ચેતવણી આપી છે. સૂર્યગ્રહણના ફોટોગ્રાફ્સ કેપ્ચર કરવા માટે તેમના સ્માર્ટફોન અથવા તેમના ડિજિટલ કેમેરાનો ઉપયોગ કરવા માંગતા લોકો માટે આ ચેતવણી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

વાસ્તવમાં નાસાએ યુટ્યુબર માર્કસ બ્રાઉનલીના પ્રશ્નોના જવાબમાં નાસાનું કહેવું છે કે અન્ય ઇમેજ સેન્સરની જેમ ફોનના સેન્સરને સૂર્ય તરફ ઇશારો કરવાથી નુકસાન થઈ શકે છે. વાસ્તવમાંબ્રાઉનલીએ એક ટ્વિટમાં કહ્યું હતું કે, મારા જીવનમાં હું કોઈ ચોક્કસ જવાબ શોધી શક્યો નથી કે સૂર્યગ્રહણથી સેન્સર ફ્રાઈ થશે કે નહીં.

નાસાએ જવાબ આપતા કહ્યું કે આ ઘટનાને ખેંચવા માટે યોગ્ય ફિલ્ટર્સની જરૂર છે. નાસાએ ટ્વિટર પર જવાબમાં લખ્યું હતું કે, અમે અમારી નાસા ફોટો ટીમને આ વિશે પૂછ્યું હતું. એ ટીમનો જવાબ હા છે, ફોનનું સેન્સર અન્ય ઇમેજ સેન્સરની જેમ ક્ષતિગ્રસ્ત થઈ શકે છે જો તે સૂર્ય તરફ સીધું હોય. જો તમે કોઈપણ પ્રકારના મેગ્નિફાઈડ લેન્સનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હોવ તો આ વધુ સાચું છે. તમારે અન્ય કેમેરાની જેમ જરૂરી ફિલ્ટર્સનો ઉપયોગ કરવો પડશે.

આવતીકાલે સૂર્યગ્રહણ, નાસાએ આપી મોટી ચેતવણી

28 મી ફેબ્રુઆરીએ ભારતમાં રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ ઉજવાય છે. એ નિમિત્તે ખગોળશાસ્ત્રમાં વિવિધ સંશોધનો કરી રહેલા ભારતીય યુવા વિજ્ઞાનીઓ 2 માર્ચે ઓનલાઇન વાર્તાલાપ કરશે. આ વાર્તાલાપ ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષામાં થશે. સરળ ભાષામાં વિજ્ઞાનીઓ ખગોળશાસ્ત્રના વિવિધ વિષયો ઉપર વાર્તાલાપ કરી રહ્યા છે, ત્યારે રસ ધરાવનારાઓ તેમાં ઓનલાઇન ભાગ લઇ શકશે.

રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ એ દેશમાં વિજ્ઞાન અંગે લોકોમાં જાગૃત્તિ લાવવાનો પણ દિવસ છે. એ દિવસની ઉજવણીના ભાગરૂપે એક ઓનલાઇન વાર્તાલાપનું આયોજન થયું છે. આ વાર્તાલાપનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ખગોળશાસ્ત્ર અને વિજ્ઞાન માટે વિદ્યાર્થીઓ અને સામાન્ય લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવાનો અને પ્રોત્સાહિત કરવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય છે. આ પ્લેટફોર્મ દ્વારા આપણા પીએચડી વિદ્યાર્થીઓ અને યુવા સંશોધકો તેમના કાર્યને તમારી સાથે શેર કરી કરશે.

આ વાર્તાલાપમાં અમેરિકાના NRAOના વિજ્ઞાની ડૉ. વિરલ પારેખ ખગોળશાસ્ત્રના નવા યુગ વિષે વાતો કરશે, એ ઉપરાંત આર.એ. અમદાવાદ યુનિવર્સિટીના ડૉ. પાર્થ બંભાનિયા બ્લેકહોલ અને તારાઓના જીવન અંગે, NRAO ના એજ્યુકેશનિસ્ટ વનશ્રી ભાલોટિયા બ્રહ્માંડને કઇ રીતે જોવું, NCRA માં પોસ્ટડોક કરતાં ડૉ. જાનકી રાસ્તે, સ્ટોકહોમ યુનિવર્સિટીના પી.એચડી. સ્ટુડન્ટ જયશીલ પટેલ એક્ઝોપ્લેનેટસ વીથજેમ્સવેબ સ્પેસ ટેલિસ્કોપ અને જેગિલોનિયન યુનિવર્સટીના પી.એચડી. સ્ટુડન્ટ સાગર સેઠી એસ્ટ્રોનોમીની સમાજ પર અસર અંગે વાર્તાલાપ કરશે.

આ વાર્તાલાપ ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં થશે. વાર્તાલાપ પછી પ્રશ્નોત્તરી પણ કરી શકાશે. આ પ્રોગ્રામ શનિવારે ૨જી માર્ચ, 2024 ના રોજ ભારતીય સમય પ્રમાણે સાંજે 5 થી 6.30 સુધી હશે. ઓનલાઇન પ્રોગ્રામ માટે ની ઝૂમ લિંક અહીં આપી છે - https://nraoedu.zoom.us/j/94926738195pwd=TjV2c0lhdnRFYTJjNk0zalBSdU0zQT09

આવતીકાલ 2 માર્ચે ભારતીય યુવા વિજ્ઞાનીઓનો ઓનલાઇન વાર્તાલાપ

આજે 17 ફેબ્રુઆરી શનિવારે સાંજે 5.30 કલાકે શ્રીહરિકોટા ખાતેથી ભારતીય અવકાશ સંસ્થા ઇસરો જીએસએલવી રોકેટ દ્વારા હવામાન ઉપગ્રહ ઇન્સેટ -3 ડીએસ લોન્ચ કરશે. પ્રસ્થાનની 20 મિનિટ બાદ આ ઉપગ્રહ જીઓસિન્ક્રોનસ ટ્રાન્સફર ઓર્બિટમાં જશે. 2024 ના વર્ષનું આ બીજું લોન્ચિંગ હશે.

ઇન્સેટ – 3 ડીએસ ઉપગ્રહ હવામાન જાણવા માટે ખાસ ઉપયોગી થશે. આ ઉપગ્રહ 6-ચેનલ ઈમેજર અને 19-ચેનલ સાઉન્ડર દ્વારા હવામાન સંબંધિત માહિતી પ્રદાન કરશે. તે શોધ અને બચાવ કામગીરી માટે ગ્રાઉન્ડ ડેટા અને સંદેશાઓ પણ રિલે કરશે.

2274 કિગ્રાનો ઉપગ્રહ, એકવાર કાર્યરત થયા પછી, પૃથ્વી વિજ્ઞાન, હવામાન વિભાગ, નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઓશન ટેક્નોલોજી, હવામાન આગાહી કેન્દ્ર અને ભારતીય રાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર હેઠળના વિવિધ વિભાગોને સેવા આપશે.

51.7 મીટર લાંબુ રોકેટ ઇમેજર પેલોડ, સાઉન્ડર પેલોડ, ડેટા રિલે ટ્રાન્સપોન્ડર અને સેટેલાઇટ સહાયિત શોધ અને બચાવ ટ્રાન્સપોન્ડર ઉપગ્રહમાં છે, જેનો ઉપયોગ વાદળો, ધુમ્મસ, વરસાદ, બરફ અને તેની ઊંડાઈ, અગ્નિ, ધુમાડો, જમીન અને મહાસાગરોના અભ્યાસ માટે કરવામાં આવશે. આ શ્રેણીના છ ઉપગ્રહો અત્યાર સુધીમાં લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે. છેલ્લે ઉપગ્રહ INSAT-3DR અવકાશમાં છોડવામાં આવ્યો હતો, જે હજુ પણ સેવા આપે છે.

આજે સાંજે ઈસરો કરશે આ કમાલ, જોવાનું ચુકશો નહીં

ચંદ્ર બહુ રૂપાળો છે. ખાસ તો પૂનમ દિવસે તો તે સોળે કળાએ ખીલી ઉઠે છે, પરંતુ ચંદ્રનો ખરેખર અભ્યાસ કરવો હોય તો એ માટે અમાસ પછીના દસેક દિવસ અને પૂનમ પછીના અમાસ નજીકના દિવસો વધુ સારા હોય છે. અત્યારે એવા જ દિવસો છે, ત્યારે સુરતમાં ચંદ્રને માણવા તથા જાણવા માટેની અનોખી તક આજે મળી રહી છે.

ચંદ્રને ટેલિસ્કોપ દ્વારા જોતાં ચંદ્રકૂંડ જોવા મળે છે. એ ચંદ્ર સાવ અનોખો જ હોય છે. આજે તા. 16 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ ચંદ્ર તથા ચંદ્રના ક્રેટરને વધુ સારી રીતે જોઇ શકાય તેમ છે. સુરત સાયન્સ સેન્ટરે આજે 16 ફેબ્રુઆરી 2024 ની સાંજે 7 વાગ્યે ચંદ્ર અને ચંદ્રકૂંડ જોવા માટે ટેલિસ્કોપ દ્વારા ચંદ્ર નિદર્શન વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. ચાહકોએ એ સમયે સાયન્સ સેન્ટર જઇને ચંદ્રનો નજારો જોઇ શકે એમ છે.

આજે સુરતમાં ચંદ્ર જોવાની અનોખી તક ચુકશો નહીં

એલેન મસ્કે ટ્વિટર પર એક પોસ્ટમાં લખ્યું છે કે માનવીમાં પહેલી વખત મગજમાં ચિપ બેસાડવામાં આવી છે. ન્યુરાલિંકમાં આ ઇમ્પ્લાન્ટ થયું છે અને એ માનવી સારી રીતે સ્વસ્થ થઈ રહ્યો છે. "પ્રારંભિક પરિણામો આશાસ્પદ છે," તેમણે લખ્યું હતું.

મસ્કએ કહ્યું કે ટેલિપેથી તરીકે ઓળખાતી આ ચિપથી માણસ ફક્ત વિચાર કરીને જ ફોન કે કોમ્પ્યુટરને કંટ્રોલ કરી શકશે. ન્યુરાલિંકને ગયા વર્ષે માનવ અજમાયશ માટે યુએસ ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનની મંજૂરી મળી હતી. સપ્ટેમ્બરમાં, ન્યુરાલિંકે જણાવ્યું હતું કે તે પ્રારંભિક છ વર્ષની અજમાયશ માટે લોકોને શોધી રહી છે.

મસ્કના જણાવ્યા મુજબ, તે તમારા ફોન અથવા કોમ્પ્યુટર અને તેના દ્વારા લગભગ કોઈપણ ઉપકરણને ફક્ત વિચારીને નિયંત્રિત કરવામાં સક્ષમ હશે.

ન્યુરલિંક કહે છે કે તેનો હેતુ ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડરથી પીડિત લોકો માટે જીવન સરળ બનાવવાનો છે. પહેલાં આ ઇમ્પ્લાન્ટ ચિપ્સનું વાંદરાઓ પર પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. મસ્કે 10 સપ્ટેમ્બરે સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટમાં લખ્યું હતું કે, "ન્યુરાલિંક ચિપ ઈમ્પ્લાન્ટને કારણે કોઈ વાંદરાઓનું મૃત્યુ થયું નથી." તેમણે કહ્યું કે કંપનીએ એવા વાંદરાઓ પસંદ કર્યા જે મૃત્યુના આરે હતા જેથી સ્વસ્થ વાંદરાઓનું જોખમ ઓછું થાય.

ન્યુરાલિંક દ્વારા તેની વેબસાઈટ પર BCI વિશે આપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર, જે લોકો લકવાને કારણે તેમના શરીરના અંગોની હિલચાલ પર નિયંત્રણ ગુમાવે છે તેઓ ચિપ દ્વારા કમ્પ્યુટર અને મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતા મેળવી શકે છે. તેઓ ફક્ત વિચાર કરીને જ મોબાઇલ કે કમ્પ્યુટર ઓપરેટ કરી શકશે. ભવિષ્યમાં હાથ કે પગ ન હોય તો કૃત્રિમ અંગોનો વિચાર પ્રમાણે ઉપયોગ કરવાની પણ ક્ષમતા આ પ્રકારના ઇમ્પ્લાન્ટથી મેળવી શકાશે.

Science